خبرگزاری آیصد (جدیدترین و جذاب ترین اخبار ایران و جهان)

نشر توسط:admin Views 25 تاریخ : 1 ارديبهشت 1395

نظرات ()

اپیدمیولوژی بیماریهای منتقله توسط بندپایان

اپیدمیولوژی ;اکولوژی بیماری رامطالعه می کندواکولوژی ارتباطات بین افرادیاجمعیتها،بیولوژی ومحیط شان رامطالعه می کند یادگیری اکولوژی بیماریهای منتقله توسط بندپایان پایه واصلی برای حشره شناسی پزشکی است

مفاهیم واصطلاحات اپیدمیولوژیکی:
اپیدمیک :به تعدادزیادوغیرمعمول بیماری اطلاق میشود اپیدمی شیوع ییماری انسان رادربرمی گیرد epizootic بیماری درسایرگونه های جانوران شامل  بی مهره گان بکارمیرود.     بروز:تعدادمواردجدیدبیماری درجمعیت در معرض خطرودرمقطع زمانی معین

 (Prevalence)شیوع  : به تعدادمواردبیماری درجمعیت ودرزمانی معین

Zoonosis
بیماری واگیربامنشا جانوران مهره دارکه بطورثانویه به انسان منتقل میشود.
بیشتربیماریهای منتقله ازبندپایان زئونوزیس هستند.

 Symbiosis حالتی است که افراددوگونه متفاوت درکنار یکدیگرزندگی می کنندوبه شکلهای مختلفی دیده

 میشود.

 Mutualism-1 : دوگونه ازهم سود می برند.                                                                   

 comensalism-2   : یعنی یک گونه سودببردودیگری نه سود  ببردونه زیان.                        

 Parasitism-3   :  یکی ازگونه ها(انگل)سودببردودیگری زیان میکند.                          

ناقلین عوامل بیما ریزا:جمعیتهایی است که عوامل بیماری خاصی راانتقال می دهند.

اثبات اینکه جمعیت خاصی ازبندپایان ناقل پاتوژن ویژه ای هستندبه سادگی  مقدورنیست وازسوی دیگرپیشگیری وکنترل بیماریهامبتنی برشناسایی صحیح ناقل بندپاست.

معیارهای تعیین کننده ناقل بیماریزا:

-ناقل تماس موثری بامیزبان تحت شرایط طبیعی داشته باشد

-ارتباط بیولوژیکی درزمان ومکانی بین ناقل مشکوک وعفونت های بالینی میزبان مهره   داروجودداشته باشد.

 

-مرحله ای ازعفونت زایی پاتوژن درناقل مشکوک قابل شناسایی باشد.                             

-انتقال موثرپاتوژن شناسایی شده توسط ناقل مشکوک درشرایط آزمایشگاهی کنترل شده صورت بگیرد

Vectorial capacityظرفیت انتقال:

تعداد گزشهای عفونی وآلوده کننده ای که ناقل آلوده در یک روزبرای یک نفر(انسان)می تواندداشته باشد.                               

  Vcارتباط بین ناقل ومیزبان راتوصیف می کند.

ظرفیت انتقال ازخصوصیات فیزیولوژیکی(حساسیت وعفونت)و ویژگیهای رفتاری مانندطول عمر،

میزبان ارجح وفراوانی تشکیل شده است.

آنوفلهای آلوده که درغده بزاقی شان انگل وجودداردنشان می دهند.

تراکم ناقلین وارتباط آن باتراکم میزبان:

تراکم یعنی تعدادافراددرواحدسطح .

.فراوانی اصطلاح کلی تری است که این سوال دربردارد”چه تعدادی؟واگر مساحت مورداستفاده برای تعریف تراکم تمام جمعیت رادربربگیردتراکم وفراوانی مطللق هردویکسان میشوند

مثلاتعدادکنه هادرهرهکتارکه بانمونه برداری انجام می گیرد.

تراکم شاخص دقیقی نیست امادرمقایسه باسایرداده های گردآوری شده معنی داراست.

فاکتورهای موثربرتراکم یاوفور

شاخصهای جمعیت,شاخصهای اقلیمی(بارندگی ودما)ورقابت باسایر موجودات زنده

 (Repoductive capacity)ظرفیت تولیدمثلی:

خصوصیات یک جمعیت که بطورمستقیم وابسته به تراکم باشدظرفیت تولیدمثلی می نامند.

           R=B-D                                                      

           D=و   مرگهاB=تولدها

حشرات مسافت زیادی رابرای خونخواری,جستجوبرای یافتن جفت، محل تخمگذاری وجستجوبرای منابع کربوهیدراتی طی می کنند .                    

پراکندگی درحشراتی که پروازمی کنندنسبت به دیگرحشرات بیشتراست طبیعتا شانس تماس ناقل ومیزبان نیزبیشتراست .

محدوده پروازبه دوروش کلی تخمین  زده  می شود:                                                           

آزمایشگاهی:دراین روش حشرات بادستگاههایی تحت عنوان دستگاه  پرواز تست می شوند.به  

  اینصورت که حشرات درفضایی روی قسمت چرخاننده قرارمی گیرندتعدادچرخش(مسافت)وسرعت راثبت می کنیم داده ها به   کامپیوترداده وپتانسیل پروازبدست می آید.

 Mark-Relase-Recapture : برای تخمین محدوده پروازو همچنین سایرویژگیهای ناقلین شامل فراوانی

  وبقای روزانه نیزبکارمی رود.

نمونه ای ازبندپاباگردیارنگ فلورسنت غیرسمی نشاندارکرده وسپس در محیط رها کرده تله هایی برای صیددوباره بصورت دایره هایی هم مرکزدرمسافتهای مختلف نسبت به نقطه رها شده می گذاریم بندپایان  جمع شده راپرتودهی می کنیم تعدادافرادنشاندارراثبت می کنیم.

معمولاآزمون میانگین مسافت طی شده جالبترازدورترین مسافت طی شده توسط هرکدام ازافراداست

میزبان ارجح والگوی تغذیه میزبان:

تفسیرمی شوددرحقیقت عادت گزش میزبان ازتکررگزش وشاخص میزبان بدست می آید.

تخمین میزبان ارجح باتست الایزابدست می آید.

دراین آزمایشات امکان داردخون چندین مهره دارشناسایی شود واین نشان می دهدکه خونخواری متعدددرطبیعت رخ میدهد.

خونخواری متعددکمک موثری به انتقال ویروسهای دانگ حتی توسط ائدس اجیپتی زمانیکه سطح جمعیت پایین باشد  می کند

گرطول عمربندپایان بالغ به مقدارکافی برای خونخواری طولانی باشدظرفیت ناقل زایی افزایش می یابد.

درشپش ,نمف وبالغ درهردوجنس خونخوارندعلاوه براین شپش چندین روزباردرطول روزخون می خورد

 (Service1960 )  .

بقای روزانه وطول عمر

  روش افقی:این روش برای تفکیک یک گروه ناقلین ضروری است مخصوصادرجمعیتهایی که نسلهای مشترکی می تواندبرای این منظورازMRRاستفاده میشود.

تعدادصیدشده های نشانداربیشتراوقات کاهش می یابدعیب این روش اینست که دلیل اتلاف افرادمشخص نیست.

درروشهای آزمایشگاهی برای برآوردمیزان بقا ;یک گروه مشخص ازبندپایان درقفسی می گذاریم سپس به سادگی آنرا حرکت داده و مرگ روزانه افرادراثبت می کنیم.
عیب آن این است که بعضی فاکتورهای مرگ میرطبیعی مانند شکاروعفونت مستثنی می شوند.

روش عمودی:دراین روش نیازبه تشریح تخمدان نمونه هایی از ماده هابرای نسبتی که مرحله ای ازسیکل زندگی (مانند تخمگذاری) می گذارانندداریم

 ( Nulliparous)نولی پاروس  :افرادی که تاکنون تولید مثلی نداشته اند.

 Parous : افرادی که تولیدمثل داشته اند.

 uniparous-a : آنهایی که تنها یک دسته ازتخمهارشدکرده اند . 

 multiparous-b : آنهایی که بیش ازیک دسته ازتخمهارشدکرده اند

راه آسان تمایزپاروس ازنولی پاروس تشریح تراشه های تخم است.

درنولی پاروس دسته تخمها رشدنکرده اندوانتهای تراشه های تخمدان سخت بهم چسبیده وکلافی تشکیل داده ا ند

تزریق روغن پارافین دراواریولها باعث وضوح بیشتر ساختمان درونی شان می شود.

(Extrinsic Incubation Period)دوره کمون خارجی

مدت زمانی است که ناقل پس ازگرفتن وعده غذایی عفونی قادربه انتقال پاتوژن باشد.                                                            

"Vector Competence"شایستگی ناقل

همه بندپایانی که ازمیزبان عفونی تغذیه می کنند آلوده نمیشوندهمچنین هربندپای آلوده عفونت زانیست!     شایستگی ناقل توانایی افرادجمعیت بندپایان درآلوده شدن است وسوشی ازپاتوژن معینی راانتقال می دهند.

عفونتهای طبیعی باتشریح ومشاهده میکروسکوپی یاتهیه سوسپانسیونی ازبندپای خاکزی وتزریق به جانوران آزمایشگاهی ویاکشت سلولی تشخیص می دهند.

شناسایی پاتوژنهای جداسازی شده ازناقلین خسته کننده وگران است  PCRگسترش یافت.

درجایی که فرکانس پارازیته شدن پشه هاپایین باشدویاپارازیتهای غیرانسانی درارتباط نزدیکی باهم باشند  PCR مناسب است.

ازجانوان برای مطالعات انتقال آزمایشگاهی استفاده می شودبه این  صورت که بندپای غیرآلوده ازروی جانوران پارازیتمه شده تغذیه می کندوانراتحت شرایط دمایی مناسب نگهداری می کنیم تااینکه

عفونت زاشوندسپس به آنها اجازه می دهیم که ازروی دیگرجانوران غیرآلوده تغذیه کنندونهایتا این جانوران برای شاهدآزمونهااستفاده می شوند.

Disavantages:

1-سطح عفونت درجانوران غیرقابل کنترل است.              

2-خریداری ,مراقبت وتغذیه آنها گران است

ازسیستمهای تغذیه مصنوعی مانندتغذیه دهندگان غشایی یاپارچه پنبه ای In vitroامروزه درروشهای

آغشته به خون برای عفونت بندپایان وسیستمهای کشت سلولی استفاده می شود

فاکتورهای میزبان وپاتوژن

درامرپیشگیری وکنترل  بیماریهای منتقله توسط بندپایان مهم هستند.

-ایمنی میزبان ها                                                             

ایمنی می تواندبرسطح ومدت پاتوژنهای موجوددرخون محیطی اثرکند.                                     

  -حساسیت میزبان ها                                                                                               

حساسیت میتواندمحدوده ای ازعدم حساسیت کامل(رتهاوموشها نسبت به پارازیتهای مالاریای انسانی)تاحساسیت کامل (ماننداسبها برای ویروس غیربیماریزای اسبی آفریقایی)دربرگیرند

Landscape Epidemiology"اپیدمیولوژی منظره ای

مطالعه رابطه فاکتورهای جغرافیایی مناطق نسبت به بروزبیماریهای گوناگون رااپیدمیولوژی منظره ای می نامند.

فاکتورهایی مانندفرسایش خاک,مناطق باتلاقی ,مجاورت به اقیانوسها و رودخانه هاوزمینهایی که انسان

درآنهاشهرسازی یاکشاورزی میکند.

مثلاحذف جنگلها وجایگزین کردن آنهاباچمنزارهاسبب شیوع تیفوس کنه ای درجنوب شرقی آسیاگردید.

Traub & Wisseman 1974 ).

Weather and Climate"آب وهواواقلیم

باران استوایی واقلیم معتدل ومرطوب ازنظرحشره شناسی مهم است. دمای گرم منجربه کوتاه شدن سیکل زندگی بندپایان ودوره نهفتگی  پاتوژنهاو بارندگی باعث توسعه مکانهای لاروی (لاروهای آبزی) می شوند.

 

درمناطق گرمسیری واستوایی تنوع ناقلین وپاتوژنهابیشتراست وتراکم زیادانسان همراه بامشکلات اقتصادی-اجتماعی باعث تماس بیشتربا بندپایان می شوند

حشره شناسان پزشکی بایدنقش بزرگی درترسیم پروژه های بزرگ مانندتوسعه اماکن انسانی وسدسازی و...ایفاکنند

اولین همه گیری تب دره ریفت درافریقای غربی درسال1987 گزارش شدکه دررابطه باپروژه

ساخت سدروی رودخانه بود دومین اپیدمی درمصر(دردهانه سدآسوان)درسال1993رخ داد.

 

ارزیابی وپیش بینی خطربیماری

پیش بینی بیماریها زمانی که احتمال شیوع بیماری بدلیل آب وهوای غیرعادی بالاست ویابعدازاینکه حوادثی مثل سیل وزلزله رخ داده امری حیاتی است.

سیستم مراقبت وگزارش دهی درسراسرجهان اجراکرد.علیرغم  اینکه اغلب این گزارشات WHO

نادرست ونامعتبرهستندامااین گزارشات بهترین مقیاس برای بروزبیماریهای منتقله توسط بندپایان هستند.

برنامه های پیشرفته درمطالعات اپیدمیولوژیکی

بااستفاده ازکامپیوترهاروشهای مورداستفاده درگردآوری وپردازش اطلاعات بهبودیافت.به کمک رایانه ها ازجغرافیادرتجزیه وتحلیل داده ها وساخت مدلهای پیش بینی استفاده گردید.

تکنیکهای جدیدترشناسایی بندپایان وپاتوژنها مانندروشهای دراپیدمیولوژی بیماریهاکاربرددارند. RAPD_PCRبیوشیمیایی,ایزوآنزیمهاو

Evolutionary Studies"مطالعات تکاملی

 میتواندکمک موثری درجلوگیری از  بیماری ایدزدرانسان کند HIVمطالعه سیرتکاملی ویروس

روشهایی که توالی دی. ان. ای رادرمیتوکندری یاکروموزوم تعیین می کندبا داده های ایزوآنزیمی ومرفولوژیکی ترکیب می کنندوالگوی تکاملی ودرجه واگرایی گونه هادرطول زمان مشخص می کنند. دراین مطالعات حتی مدلهای فیلوژنی ویروسها نیزبدست می آید

نتیجه:

مطالعه بیماریهای منتقله توسط بندپایان ازدیدگاه اکولوژیکی موردبحث واقع شدهرچندکه روابط کلی بین ناقلین ,پاتوژنهاومیزبانها دربسیاری  ازبیماریها مشخص شده اما برای یادگیری درموردبیماری جدیدترو

کنترل آن نیازبه کاربردترکیبی ازمفاهیم وبرنامه های گفته شده است .

امیداست درآینده ابزارهای نوینی برای مطالعه اپیدمیولوژی بیماریهای منتقله توسط بندپایان عرضه شوند.