نشر توسط:admin Views 24 تاریخ : 1 ارديبهشت 1395 نظرات ()
ساسها بندپایان خونخواری هستند. این بندپایان بعد از جنگ جهانی دوم در کشورهای پیشرفته به دلیل رشد اقتصادی و توسعه اجتماعی و کاربرد حشره کش ها کمیاب شدند. در حالی که آلودگی در کشورهای فقیر هرگز کاهش نیافتند. طبق گزارش های اخیر شیوع مجدد ساس تختخواب در خیلی از کشورهای غربی روی داده است. تحقیقات پزشکی با موضوع ساسها (مخصوصا Cimex lectularius در مناطق معتدل یا Cimex hemipterus در نواحی گرمسیری و بعضی وقتها در مناطق معتدل) افزایش یافته است. عده زیادی از محققان این دو گونه را دارای پتانسیل انتقال پاتوژن به انسان برشمرده اند.
حشره شناسی
ساس های تختخواب از راسته Hemiptera و خانواده Cimicidae می باشند. پزشکان بیشتر با دو نوع Hemiptera از جمله Reduviidae به عنوان ناقلین بیماری شاگاس ( Chagas) و Cimicidae به عنوان یک آفت آشنایی دارند. گونه های عمده ای که انسان را درگیر می سازند عبارتند از : C.lectularius, C.hemipterus, C.columbarius, C.pipistrelli, C.dissimilis و Oeciacus hirundinis . در صورتی که پرندگان و خفاش ها میزبانان اولیه برای C.lectularius, C.hirundinis, C.pipistrelli, C.columbarius و C.hemipterus هستند. بالغین C.lectularius و C.hemipterus به رنگ قرمز قهوه ای، مسطح، بدون بال و به اندازه 7-4 میلیمتر شبیه هسته سیب ولی با اندازه کوچکتر از آن هستند. هر دو جنس خونخوارند و می توانند برای 12 ماه بدون تغذیه و حتی 2-5/1 سال در محیطهای سردتر زنده بمانند. در طول هر بار جفتگیری Cimicidae اسپرم از طریق تلقیح ترومایی که از لوله های تناسلی ماده عبور می کند و ذخیره می شود. عضو دخولی بنام ectospermalegeبواسطه ایجاد شکاف سطحی در کوتیکول فرو می رود. این عضو ممکن است در نشانه گیری نقطه هدف خطا کند از این رو کوتیکول را در جای دیگری سوراخ می کند. اسپرم به درون Mesospermagele در جنس ماده تزریق می شود. تخمها در محدوده حرارتی27-14 درجه سانتیگراد پس از 10-4 روز از زمان جفتگیری باز می شوند که نمف های با اندازهmm 3-1 با چشمانی واضح و نیمه شفاف و رنگ روشن از آن بیرون می آیند. ساس 5 مرحله نمفی دارد. هر مرحله از زندگی نمفی برای رشد و ورود به مرحله بعد نیاز به وعده غذایی که 20-10 دقیقه طول می کشد در هر 7-3 روز دارد. ساس های تختخواب از نور می ترسند و به طور کلی در تاریکی فعال هستند. در جاهای تاریک و کوچک مانند لابلای درز ملافه، پتو،تشک، پشت کاغذ دیواری، حاشیه فرش و پرده ها مخفی می شوند.
اپیدمیولوژی و کنترل
ساس های تختخواب حشراتی با انتشار جهانی اند و در کل قاره ها همه گیر و پراکنده هستند. سالانه میلیونها دلار صرف کنترل ساسها و همچنین شکایات حقوقی ساکنین هتل ها، آپارتمانها و محیط های کاری در آمریکا می شود و این قضیه به یک معضل اقتصادی-اجتماعی در آمریکای شمالی تبدیل شده است. ساسها با طی مسافتهایی کوتاه بصورت فعال خود را به مکانهایی که میزبان استراحت می کند می رسانند و همچنین می توانند بصورت غیرفعال بواسطه اسباب و اثاثیه یا لباس در فاصله های بیشتری جابجا شوند. از سوی دیگر ازدحام و تراکم زیاد انسانی و شرایط غیر بهداشتی عواملی اند که سبب تکثیر بیشتر ساس ها می شوند. در پناهگاههای بی خانمان ها و بویژه در محیط های شهری به وفور یافت می شوند. ریشه کنی ساس تختخواب در یک مکان آلوده یک چالش برزگ است. در این راستا مقاومت به حشره کش ها نیز مزید بر علت شده است. طراحی یک برنامه موفق در جهت حذف ساس ها باید بر اساس همکاری و تعامل بین مالک یا صاحبخانه و مسؤول کنترل آفت از طرق بازرسی مرتب و شناسایی محل آلوده تنظیم گردد. جابجا کردن رخت و خوابها و شستشوی آنها در حرارت بالاتر از 60 درجه سانتیگراد و سپس بازبینی کلیه لوازم و اسباب منزل برای دسترسی به محل اختفای ساسها و زدودن تخمها، نمفها و بالغین اقدامات کنترلی مؤثری هستند. یک سگ مخصوص آموزش دیده جهت شناسایی و جستجوی ساس ها بواسطه بوی آنها می تواند مفید واقع گردد. بوی دافع کننده ای به علت تولید فرمونهای خاص مانند E-2-hexenal و E-2-octenal منتشر می کنند. این فرمونهای اخطار دهنده در شکل گیری رفتارهای فردی و گروهی ساسها نقش دارند. از فرمونها در تله های جلب کننده در محل های با قابلیت آلودگی بالا برای جذب و پایش ساس ها استفاده می شوند. دی اکسید کربن به اضافه حرارت، ترکیباتی از عرق و تنفس انسان (بوتیریک اسید، لاکتیک و اکتانول) می توانند به عنوان کایرومون ها ( kairomones ) جهت جلب حشره در تله ها بکار روند. جاروب کردن به کمک جارو برقی برای کاهش جمعیت ساس تختخواب روش مناسبی است اما موفقیت کامل بدون استفاده از حشره کش ها برای در امان ماندن از ساس های باقیمانده حاصل نمی آید. تدخین کننده هایی که توسط افراد غیرحرفه ای بکار روند نمی توانند به مکانهای تجمع ساسها نفوذ عمیقی کنند گذشته از این یک عامل خطر برای سلامتی مصرف کننده ها محسوب می شوند. بهترین گزینه حشره کش است که آن هم باید توسط یک فرد کارآزموده در تمام مناطق اختفای شناسایی شده پخش شوند. بعضی اوقات سمپاشی حتی در اتاق های مجاور که حشره ساس نیز دیده نشده است توصیه می شود.
اهمیت ساس از نقطه نظر پزشکی
گزش های ساس تختخواب و عوارض پوستی و مباحٍث ایمنی شناسی متعاقب آن و همچنین بیماری های منتقله عفونی نگرانی های اصلی در حیطه پزشکی است. تشخیص گزش ساس و واکنشهای پوستی آن بسیار مشکل است. گزش ساس با گزش کک و یا اسکابئی بسیار مشابه هم هستند. همچنین مشاهده فضولات و مواد دفعی حشرات همیشه بر حضور ساس در یک مکان دلالت ندارد زیرا کک و سوسک فرش نیز چنین فضولاتی دارند و ممکن است با ساس اشتباه گرفته شوند. میزبانان معمولا شب هنگام گزیده می شوند. به علت وجود ترکیبات بیهوش کننده در بزاق ساس، گزش ها بدون درد است و اکثرا چند ساعت پس از گزش احساس می شوند. موادی که بواسطه گزش تزریق می شوند عبارتند از: فاکتورهای ضد انعقاد (مانند فاکتور بازدارنده X )، ترکیبات متسع کننده عروقی (مانند نیتریک اکساید) و آنزیمهای پروتئولیتیک (مانند اپیراز) که اینها در واکنش های ازدیاد حساسیت شرکت دارند. ضایعه پوستی ایجاد شده یک لکه اریتماتوز خارشی به قطر mm5 تاcm 2 با پوسته خونی یا تاول کوچک در محل گزش مشابه با گزش های بندپایان است. فرم های غیر معمول از بدون علامت با کم علامت گرفته تا پورپورا، وزیکول و زخم های برجسته متفاوت است. توزیع گزش های مکرر ساس ها به شکل یک خط یا منحنی روی بدن مشاهده می گردند. تعداد ضایعات از چند عدد تا به مقدار زیاد بسته به شدت محل گزش اختلاف دارند. بیشتر آنها در قسمت های باز و غیر پوشیده بدن قرار دارند. بعضی وقت ها این جوش ها به شکل کهیر در می آیند. آنمی یا واکنش های آنافیلاکتیک نیز گزارش شده است. ضایعات خودبخود ظرف 6-2 هفته محو می شوند اما هایپرپیگمانتاسیون دائمی ممکن است از عوارض آن باشد.
درمان
درمان خاصی برای گزش ساسها توصیف نشده است. در مورد واکنش های پوستی و رفع التهاب آن استروئیدها پیشنهاد شده است. آنتی هیستامین های سیستمیک نیز می توانند خارش را تسکین دهند. آنتی بیوتیک ها و لوسیونهای آنتی سپتیک ممکن است در مواقعی که عفونتهای باکتریایی ثانویه ایجاد شوند تجویز گردند.
ساس ناقل بیماری؟!
ساس تختخواب مشکوک به انتقال عوامل عفونی است. بیش از 40 میکروارگانیسم به عنوان نامزد های قوی این عفونت ها بر شمرده اند. بر عکس پشه ها و کنه ها مستندات راجع به انتقال بیماری توسط ساس ها بسیار ناقص و ناهماهنگ است. چندین مرحله جهت اثبات ارتباط علیتی بین ناقل و یک بیماری ضروری است. اولین مسأله شایستگی وکتور است که این موضوع باید بوسیله آزمایشات تخصصی نشان داده شود و این بدین معنی است که کسب عوامل عفونی توسط بندپا از سایر حیوانات یا خون آلوده و سپس توانایی نگهداری، رشد و تقویت آنها در بدنشان و انتقال به دیگر حیوانات داشته باشد. موقعیت، اقلیم و پارامترهای حشره شناسی، اتیولوژی و اپیدمیولوژی در انتقال مؤثر دخیل هستند و این ابعاد نیز باید لحاظ شوند. شواهد موجود درباره جنبه های ظرفیت و شایستگی ساس ها بگونه ای نیست که بتوان آنان را به طور قاطع ناقل یک پاتوژن اعلام کنیم. اما مطالعاتی در این مقوله صورت گرفته که نشان می دهند بیش از 40 میکروارگانیسم در معده، مدفوع، پوشش بدن و بزاق ساس یافت می شوند. گونه های باکتریایی Coxiella burnetii وspp Wolbachia، گونه Aspergillus spp در میان قارچ ها، T. cruzi از انگل ها و همچنین ویروس های هپاتیت HBV)B ) و HIV مثالهایی از این دست هستند.
منابع:
Stephen L. Doggett, Dominic E. Dwyer, Pablo F. Peٌas, and Richard C. Russelld Bed Bugs: Clinical Relevance and Control Options Clinical Microbiology Reviews p. 164–192. January 2012 Volume 25 Number 1
Pascal Delaunay, Ve´ronique Blanc, Pascal Del Giudice, Anna Levy Bencheton, Olivier Chosidow, Pierre Marty, and Philippe Brouqui. Bedbugs and Infectious Diseases. CID 2011:52 (15 January) d 209
Michael F. Potter. The Perfect Storm: An Extension View on Bed Bugs. American Entomologist • Volume 52, Number 2
Anderson AL, Leffler K, 2008. Bedbug infestations in the news: a picture of an emerging public health problem in the United States. J Environ Health 70: 24–27.
Goddard J. 2003. Do bed bugs carry human diseases? A controversy. Pest Control Technol. 31:38, 40.