نشر توسط:admin Views 36 تاریخ : 19 ارديبهشت 1395 نظرات ()
1-آموزش کوک سنتور به طریقه ی سنتی(با تکیه بر گوش):
کار و تمرین بر روی اصوات تا گوش هنرجو قادر به تشخیص صدای درست شود. این روش البته مستلزم صرف وقت زیادی است و کار و انرژی فراوان را هم از طرف معلم و هم از طرف شاگرد نیاز دارد.
در این روش که بعد از چند سال میسر خواهد شد هنرجو باید با تمام دستگاه ها و آوازها آشنایی کامل داشته باشد. و البته واضح است که هیچ هنرجویی در هیچ رشته ی سازی در اوایل کار یعنی هنوز تا وقتی که با صدا ها از طریق درست ضربه زدن به سیم و نواختن آهنگ آشنا نشده معلم قادر به تدریس کوک نخواهد بود به ویژه در مورد ساز سنتور.
مقامها و فواصلِ موسیقیِ ایرانی را بر مبنای تشخیص گوش می توان دقیق شناخت و کوک کرد و دستگاه های کوک موجود (تیونر) قادر نیستند که فواصل دقیق کوکهای گامهای ایرانی را بدهند.
اما برای هنرجویان مبتدی ودر صورت کم بود وقت از طرف استاد برای کوک سنتور تیونر بهترین وسیله برای کوک کردن می باشد.که با اندکی دقت می توان کوک دستگاه مورد نظر را تا حدودی بدست آورد(اگرچه کوک کردن با تیونر دقت کامل و لازم را نمی دهد اما چاره ای جز این وجود ندارد ضمن اینکه این نوع کوک کردن نیز خود به خود باعث تقویت گوش در شناخت صداهای موسیقی و گامها و فواصل می شود).
طریقه کوک کردن:
ابتدا لازم است حروف لاتین معادل نت های موسیقی را بشناید:
دو:C ر:D می:E فاF: سل:G لا:A سی:B
بکار : محل اصلی نُت بِمُل: نیم پرده (2/1) پائین تر از جای اصلی دیِز: نیم پرده بالاتر از جای اصلی نت
کُرُن: ربع (4/1) پرده پائین تر از جای اصلی
تنظیم تیونر
میزانِ فرکانس (Hz) تیونر ها قابل تنظیم هستند . پیشنهاد می شود تیونر را بر روی 435 هرتز تنظیم کنید به این دلیل که شما در ابتدای کار و تجربه کردن کوک سنتور هستید و نبود مهارت لازم می تواند منجر به پاره شدن سیمهای سنتور بشود ولی با تنظیم بر روی 435 این احتمال کاسته می شود و درصدی از خطای شما را پوشش می دهد.استاندارد تنظیم 440 است.ولی بیشتر از440 نیز انتخاب می کنند.
بعضی از تیونر ها حق انتخاب علامت بمل یا دیز را به شما می دهند، شما روی علامت بمل تنظیم کنید. اگر تیونر شما چنین انتخابی نداشت لازم به تنظیم آن نیستید. برخی از تیونرها نت پایه ی آنها قابل تغییر است، شما بر روی نت دو (C) تنظیم کنید.(این علامت در مرکز تیونر واقع است(
توضیح اینکه اگر تیونر شما از نوعی است که دارای علامت کرن می باشد بهتر است از آن برای کوک ربع پرده ها استفاده نکنید چرا که این علامت به شما ربع پرده ی گامهای عربی را می دهد نه فاصله ربع پرده ی ایرانی. برای کوکِ ربع پرده ها با توجه به راهنمایی که در ادامه مطلب آمده است احتیاجی ندارید که حتماً از تیونری استفاده کنید که دارای ربع پرده یعنی علامت کرن با شد بلکه با تیونر های معمولی که فقط دارای این دو علامت (دیز و بمل) هستند نیز قادر به کوک خواهید بود.
کوک دستگاه شور:
سیمهای زرد(پوزیسیون اول): از خرک اول تا نهم: می کرن - فا بکار - سل بکار - لا کرن - سی بمل - دو بکار - ر کرن می بمل - فا بکار
.سیمهای سفید (پوزیسیون دوم): از خرک اول تا نهم:
می کرن - فا بکار - سل بکار - لا کرن - سی بمل - دو بکار –
ر بکار- می بمل - فا بکار
سیمهای سفید پشت خرک(پوزیسیون سوم):
از خرک اول تانهم:می کرن - فا بکار - سل بکار - لا بمل - سی بمل دو بکار - ر بکار - می بمل - فا بکار.
این توضیحات مقدماتی هستند که شما جهت کوک به آن ها نیاز خواهید داشت.
شروع کوک سنتور
سنتور را به حالت مایل بچرخانید بطوریکه گوشیهای سنتور درست مقابل دست راست شما قرار گیرند تا به آنها کاملاً مسلط باشید. تیونر را روی میز قرار دهید بطوریکه صفحه ی آن مقابل دید شما باشد.
کلید کوک سنتور را در دست راست بگیرید.
دم مضراب در دست چپ نگه دارید.
فرض کنید می خواهیم نت سل سیمهای سفید را کوک کنیم.سیم اول نت سل (خرک سوم) را دنبال کنید تا گوشی مورد نظر را پیدا کنید ،پایین ترین گوشی مربوط به سیم اول می باشد و بقیه به ترتیب)با استفاده از کلید کوک، سیم مربوطه را کمی شُل کنید به طرف خودتان بچرخانید، کمتر از ¼ دور). این کار به این خاطر است که اگر سیم مورد نظر به عللی بالا رفته باشد شما آنرا دوباره پایین بیاورید و مطمئن شوید که برای کوک باید سیم را آهسته آهسته و به نرمی سفت کنید تا به نت اصلی برسید. این کار احتمال پاره شدن سیم را نیز کم میکند.
حال با استفاده از دم مضراب (که در دست چپ قرار دارد) سیم اول (از بالا) نت سل را به صدا در آورید و به صفحه ی تیونر نگاه کنید. حرف لاتین نت سل G می باشد اگر تیونر سل را نشان داد به مرحله بعد بروید در غیر این صورت گوشی را کمی سفت کرده (کمتر از 8/1 دور) و دوباره سیم را به صدا درآورید و به تیونر نگاه کنید. این عمل را آنقدر ادامه دهید تا به حرف G برسید.
در این مرحله عقربه تیونر را به سمت مرکز هدایت کنید تا عقربه روی عدد صفر قرار گیرد و چراغ سبز روشن گردد. اگر عقربه پایین یا چپ بود (روی اعداد منفی) گوشی را کمی سفت کنید و اگر عقربه بالا یا راست بود (روی اعداد مثبت) گوشی را کمی شل کنید تا حرف G با چراغ سبز حاصل گردد.توصیه اینکه خیلی تلاش نکنید عقربه دقیقاً روی عدد صفر قرار بگیرد چون به دو دلیل این کار مشکلی است (مگر بصورت تصادفی این اتفاق بیافتد). دلیل اول: این نوع دستگاه های تیونر خیلی دقیق نیستند (البته برای حل مشکل کوک شما ایده آل می باشن (دلیل دوم: صدایی که شما از سنتور ایجاد می کنید با اندکی صدای محیط (صدای مزاحم(Noiseبه میکروفن تیونر می رسد. بنابراین اگر عقربه در حدود عدد 5- تا 5+ قرار گیرد مطلوب است. در واقع پیشنهاد می کنم شما به چراغ توجه کنید، اگر سبز شد کار تمام است و می توانید به سراغ سیم بعدی بروید.حال سیم اول از سیمهای نت سل کوک شده. مابقی سیمهای نت سل را نیز به همین ترتیب عمل نمائید.
فرض کنید میخواهیم نت سی سیمهای سفید را کوک کنیم. حرف لاتین نت سی B است. اگر به کوک دستگاه شور دقت کنید خواهید دید که نت سی باید بمل باشد. یعنی شما باید به دنبال حرف B با علامت بمل بگردید. بدانید که نت سی بمل کمی پایین تر از نت سی بکار می باشد. پس شما بعد از اینکه مثل سابق اول گوشی را کمی شل کردید وقتی به آهستگی گوشی را سفت می کنید و هر بار سیم را به صدا در می آورید ابتدا به نت سی با علامت بمل می رسید تا به نت سی بکار. بعد از آن به دنبال چراغ سبز باشید. فرض کنید میخواهیم نت لا سیمهای سفید را کوک کنیم. این نت کرن است، برای بدست آوردن آن شما اول به دنبال نت لا (A) با علا مت بمل باشید هنگامی که نت لا بمل را کوک کردید (جراغ سبز) برای گرفتن لا کرن لازم است عقربه را حدوداً بین اعداد 30+ تا 40+ قرار دهید. پس در نتیجه دانستیم لا کرن کمی بالاتر (بیشتر) از لا بمل است. در حقیقت نتهای دارای علامت کرن همگی جایی کوک می شوند که اولاً علامت بمل برای آن نت بر روی صفحه ی تیونر نمایان است و ثانیاً عقربه روی اعداد 30+ تا 40+ قرار دارد و نتیجتاً چراغ قرمز را مشاهده خواهید نمود. اصولاً نتهای کرن دار در موسیقی ما جای صد در صد دقیقی ندارند و شما نهایتاً در آینده باید با اتکا به گوش خود کوک کنید اما فعلاً بین آن اعداد را اگر کوک کنید کرن تقریبی و گاهی نیز دقیق را بدست خواهید آورد.
چند نکته برای مبتدی ها:
1- پیشنهاد می شود ابتدا سیمهای سفید را کوک کنید سپس به سراغ سیمهای زرد بروید. به این خاطر که سیمهای سفید از مقاومت بالاتری برخوردار هستند و احتمال پاره شدن آنها نسبت به سیمهای زرد کمتر است تا زمانی که دست شما آشنایی مختصری با انجام عملیات کوک پیدا کند.
2- کوک سیمهای پشت خرک به مهارت لازم و تجربه ی کافی نیاز دارد.که گاهی نیاز به جابجایی خرک ها هستش. اجالتاً هنگامی که شما سیمهای سفید را کوک می کنید سیمهای پشت خرک نیز تا حدی کوک می شوند.
3- خود را با انجام کوک در مدت طولانی خسته نکنید. این کار صبر و حوصله زیادی مخصوصاً در اوایل کارمی طلبد. توصیه می کنم هر 15 یا 20 دقیقه که کوک کردید به خودتان و دستگاه استراحت دهید.
4- بعد از اینکه سنتور را یکبار به طور کامل کوک کردید (به جز سیمهای پشت خرک که شرح آن گذشت) مطلوب است دوباره تک تک سیمها را چک کنید و ببینید آیا سر جای کوک اصلی خود قرار دارند یا خیر، اگر نه، دوباره آنها را اصلاح کنید.
5- سعی شود در هنگام کوک کردن در دو طرف سنتور کسی نشسته نباشد زیرا حین کوک ممکن است سیم ها پاره وبا شدت زیاد به سمت شخص پرتاب شوند.مخصوصا به سمت چپ.
5- هنگام کوک کردن سر خود را به هر دلیلی نزدیک سنتور نبرید چون سیم ممکن است زمانی که پاره می شود به چشم شما اصابت کند.
6- برای شروع کوک یکی از نکات شل کردن گوشیها بود. از آنجائیکه برای بعضی اشکالاتی در این مرحله بوجود آمده است دوباره یادآور می شوم گوشی را به مقدار خیلی خیلی کم شل کنید شاید در حدود کمتر از 10/1 دور. وقتی گوشی را زیاد شل کنید احتمال پاره شدن آن هنگام سفت کردن بیشتر می شود.
7- گاهی این دستگاه ها بیش از حد معمول و معقول بهم می ریزند (مانند موبایلها). می توانید با روشن و خاموش کردن آنها دوباره شروع به کار کنید.
8- همراه بعضی از تیونرها یک میکروفن گیره ای نیز می باشد. به طور کلی برای کوک کردن احتیاجی به آن ندارید اما اگر در محیط شلوغ و پر سر صدا مجبور به کوک هستید باید از آن میکروفن استفاده کنید تا تیونر صدای محیط را نگیرد و نت صحیح را به شما نشان دهد. این میکروفن را می توانید به سوراخی که کلاف بلند سنتور دارد نصب نمائید
به شکلی که گیره داخل سوراخ و خود میکروفن روی صفحه ی سنتور قرار گیرند.